PFAS en PFC's

PFAS, PFC's, je hebt er ongetwijfeld wel eens van gehoord. Tegenwoordig horen we ook steeds vaker de kreet PFC-vrij. Maar wat betekent dit allemaal? En is het ook belangrijk? Op de tweede vraag is het antwoord ja. Voor het antwoord op de eerste vraag hebben we wat meer tekst nodig. Lees het gauw in deze blog over het hoe en wat van PFC's.

Inhoud

• PFAS, PFOS, PFOA of PFC?
• De schadelijke gevolgen van PFC's
• Waar komen we PFC's vooral tegen?
• De transitie naar een PFC-vrije outdoorindustrie

PFAS, PFOS, PFOA of PFC?

PFAS staat voor per- en polyfluoroalkylstoffen. PFC is een afkorting voor geperfluoreerde koolstofstoffen (in het Engels: Perfluorinated Chemicals). Beide termen verwijzen naar een verzameling gefluoreerde chemicaliën met kleine verschillende moleculaire structuren met redelijk vergelijkbare functies. In de outdoor- en kledingindustrie worden deze afkortingen veel door elkaar gebruikt, maar in principe wordt daarmee hetzelfde bedoeld. Wij gebruiken vooral de term PFC. Soms kom je ook de afkortingen PFOS (perfluoroctaansulfonzuur) en PFOA (perfluoroctaanzuur) tegen. Dit zijn voorbeelden van een PFC. PFC's worden met name gebruikt om materialen vetafstotend, vuilafstotend en waterafstotend te maken. Ze hebben helaas ook een aantal minder positieve eigenschappen, waardoor praktisch alle merken tot doel hebben om (op korte termijn) geen PFC's meer te gebruiken.

Soms komen we ook afkortingen zoals C4, C6 of C8 in relatie tot PFC's tegen. De C slaat in dit geval op koolstofatomen en het getal op de lengte van deze koolstofketen. C8 PFC's worden ook wel PFC's met een lange koolstofketen genoemd en C6 PFC's PFC's met een korte koolstofketen. C4 PFC's kunnen we beschouwen als PFC's met een nog kortere koolstofketen. Hoe korter de koolstofketen van de PFC, hoe minder schadelijk deze voor mens en milieu is. Over hoe waar deze claim is, bestaat echter vrij veel discussie. Onderzoek daarover is nog beperkt in aantal en de uitkomsten ervan zijn niet altijd even eenduidig. Het staat in ieder geval vast dat ook C4 PFC's nog steeds een schadelijk effect hebben op mens en milieu.

De schadelijke gevolgen van PFC's

PFC's worden in het Engels ook wel "forever chemicals" genoemd. Daarmee wordt verwezen naar de eigenschap van deze chemicaliën die er voor zorgt dat ze niet of nauwelijks afbreekbaar zijn. Ze verdwijnen dus niet. Doordat we er blijvend gebruik van maken, hopen ze zelfs op. Ondanks dat PFC's door de mens gemaakt zijn en dus niet van nature voorkomen in de natuur, komen we ze overal op de wereld tegen. Niet alleen in drukke steden, maar ook in de meest afgelegen plekken ter wereld, zoals Antarctica. We vinden ze niet alleen in de buitenwereld, maar ook in planten, dieren en mensen. PFC's verspreiden zich namelijk heel gemakkelijk via de lucht, de bodem of het water. Mensen krijgen PFC's vooral binnen via voedsel en water (verhouding 3 tot 1).

In bepaalde hoeveelheden kunnen PFC's schadelijke gevolgen hebben voor onze gezondheid. Zo kan bij meerjarige blootstelling het immuunsysteem minder goed gaan functioneren. Bij hogere concentraties kan ook je leverfunctie en je cholesterolgehalte negatief worden beïnvloed en in extreme gevallen kan het ook kanker veroorzaken. Het exacte effect op mens en milieu verschilt echter per PFC. Gelukkig staan overheden niet stil. Zo is het gebruik van de eerder genoemde PFOS sinds 2006 al verboden en dit geldt ook voor het gebruik van PFOA sinds 2020. Daarnaast heeft Nederland samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden een voorstel ingediend bij het Europees chemicaliën agentschap (ECHA) om zelfs alle PFC's te laten verbieden.

Waar komen we PFC's vooral tegen?

PFC's zijn dus erg goed in materialen vet-, vuil- en waterafstotend te maken. Logischerwijs komen we ze dan ook veel tegen in artikelen waarvoor die eigenschappen gewild zijn. Denk aan de anti-aanbaklaag in vele pannen (Teflon, een merknaam voor polytetrafluorethyleen, behoort tot de familie van PFC's), blusschuim, pizzadozen (sinds 1 juli 2022 beperkt tot 1 soort PFC), outdooruitrusting en outdoorkleding. Een veel voorkomende toepassing van PFC's in zowel outdooruitrusting als outdoorkleding is de DWR-impregnering, die tot doel heeft om de stof vooral waterafstotend te maken. Ook zien we PFC's veel in waterdichte membranen. Dit betreft overigens enkel de microporeuze membranen. Non-poreuze membranen maken geen gebruik van PFC's. Lees meer hierover in onze blog over membranen in kleding.

Hoe komen deze PFC's dan vervolgens in de natuur terecht? Allereerst in de vorm van uitstoot door én afval van fabrieken die werken met producten van PFAS. Een inmiddels bekend (en berucht) voorbeeld hiervan is de DuPont/Chemours fabriek in Dordrecht. Maar ook wij, natuurliefhebbers, kunnen PFC's direct verspreiden. Simpelweg door het gebruik van producten met PFC's. De PFC's in deze producten zullen bij gebruik heel langzaam slijten en zodoende in de natuur terechtkomen.

De transitie naar een PFC-vrije outdoorindustrie

Het is daarom uitermate belangrijk dat we naar een PFC-vrije outdoorindustrie gaan. En gelukkig is deze boodschap ook bij praktisch alle outdoormerken overgekomen. Enkele merken zijn al volledig PFC-vrij, maar de meeste zullen naar verwachting nog een paar jaar nodig hebben. Het probleem is dat er voor PFC's nog niet altijd een milieuvriendelijk alternatief met exact dezelfde eigenschappen is gevonden. Vooral merken die - als het gaat om kwaliteit - het absolute topsegment bedienen, worstelen met deze spanning tussen de eigen kwaliteits- en duurzaamheidsdoelen. Hoe dan ook, deze merken hebben vrijwel allemaal aangegeven te verwachten op korte termijn geen PFC's meer te hoeven gebruiken. Innovatie zal daar een belangrijke rol bij spelen. Nieuwe wetgeving én keuzes van consumenten en andere afnemers zullen daarbij ook helpen.

Wij spelen zelf dus ook een rol als het gaat om de verspreiding van PFC's. Het is goed te begrijpen als jij er voor kiest om enkel producten zonder PFC's te gebruiken. Wij proberen je daar zo veel mogelijk bij te helpen door duidelijk aan te geven of een product wel of geen PFC's bevat. Als je bij een product de term "100% PFC-vrij" tegenkomt, dan kun je er helemaal vanuit gaan dat deze schoon van PFC's is.

Hopelijk hebben we je een beetje wegwijs kunnen maken in de wereld van PFAS en PFC's. Mocht je nou naar aanleiding van deze blog toch nog enkele vragen hebben. Of heb je hulp nodig bij je keuze voor een PFC-vrij product? Neem dan contact op met onze klantenservice. Wij helpen je graag met je vragen.